Prof. David Engelsma
Bert Zandstra is een 30 jaar oude echtbreker.
Hij is getrouwd en heeft drie kinderen, maar hij werd verliefd op een jongere vrouw. Toen verliet hij zijn vrouw en kinderen, om te wonen bij zijn “geliefde.” Binnen het jaar scheidde hij van zijn vrouw en trouwde met het object van zijn lust. Of zij ook getrouwd was en kinderen had, en dat Bert Zandstra zo dus twee gezinnen verwoeste door zijn passie, is niet duidelijk. Maar dat maakt voor het verhaal ook niet veel uit.
Bert Zandstra is een triest geval.
Wat het nog triester maakt is dat Bert Zandstra handelde tegen beter weten in. Hij was een kerkganger. Hij was lid van een Gereformeerde Kerk. Die Kerk is conservatief. Deze Kerk claimt dat ze een ware Kerk van Christus is, en dat ze zich baseert op de drie formulieren van enigheid, ja de enig ware Kerk. Toen Bert Zandstra de Kerk met zijn geliefde verliet heeft de kerkeraad hem gewaarschuwd. Hij verliet snel de kerk en vroeg zijn kerkelijke papieren op. Bert Zandstra had zich onttrokken.
Zandstra ging zo’n 100 kilometer van zijn huidige woonplaats en kerkgemeenschap wonen. Daar trouwde hij binnen het jaar met zijn nieuwe vrouw en startte een nieuw leven, inclusief een nieuw kerkelijk leven. Bert ging samen met de nieuwe mevrouw Zandstra naar de kerkdiensten van de Gereformeerde Kerk, een Kerk in hetzelfde kerkgenootschap als wat hij een jaar geleden verlaten had. En al snel kwamen Bert Zandstra en zijn vrouw in de consistorie om toegang te vragen tot de kerk.
Maar nu wordt de zaak van Bert Zandstra tragisch.
De Gereformeerde Kerk accepteerde de heer en mevrouw Zandstra als volwaardig lid. De kerk ging, eerst met Bert Zandstra, aan het werk. Ze beschuldigden hem vanwege de zonde die hij gedaan had en ze verlangden berouw. Ze keken naar tekenen van dit berouw in de houding van Bert Zandstra. Eens kwam hij zelfs in tranen bij de kerkeraad en zei dat het hem heel erg speet wat hij twee jaar gelden gedaan had. De Kerk vergaf hem in de naam van Jezus. De kerkeraad liet hem ook een brief schrijven aan zijn eerste vrouw, waarin hij spijt betuigde over zijn zonde tegen haar en waarin hij haar vroeg om vergeving. En in een p.s. van de brief stond ook nog dat hij, wanneer de kinderen waren opgegroeid, ook zijn schuld aan hen belijden zou. Op een zekere zondagochtend las de kerkeraad een mededeling voor aan de gemeente, daarin werd vermeld dat Bert Zandstra berouw had over zijn zonden en dat hij en zijn nieuwe vrouw werden toegelaten tot de gemeente.
Waarom, zo vraagt iemand, is dit nu een trieste zaak?
Bert en zijn tweede vrouw zijn gelukkig, of niet soms? En ze zijn trouwe meelevende gemeenteleden, toch? En er wordt al over gesproken dat Bert Zandstra op een dag misschien wel diaken wordt, of ouderling. De Kerk heeft toch oprecht aan berouw gewerkt? En heeft Bert Zandstra niet onder tranen zijn zonden beleden? Wie durft er nu nog te spreken over een trieste zaak?
Ja, er zijn natuurlijke ongelukkige kanten aan deze zaak Zandstra. Mevrouw Zandstra is nu alleen met haar drie kinderen, die opgroeien zonder vader. Je zou dat anders wensen. Maar ja, zo is het leven nu eenmaal. Er blijven in dit leven moeiten en zorgen. En het leven gaat door …
Maar desondanks is de zaak van Bert Zandstra een trieste zaak. En dit is geen kwestie van persoonlijke opinie. Maar het is het oordeel van God over deze zaak en over allen die erbij betrokken zijn, met uitzondering van de eerste mevrouw Zandstra en haar drie kinderen. Dit oordeel van God in zijn Woord blijft staan ondanks de woorden van Bert Zandstra en de kerkeraad die samenspannen bij zijn zonde.
Bert Zandstra is een echtbreker, een voortdurende echtbreker, volgens het Woord van God: “Zo wie zijn vrouw verlaat, en een andere trouwt, die doet overspel tegen haar” (Marcus 10:11). Maar zijn nieuwe vrouw eveneens: “… en zo wie de verlatene zal trouwen, die doet overspel” (Matt. 5:32b). En geen echtbreker zal het koninkrijk der hemelen beërven (1 Cor. 6:9; Gal. 5:19-21).
En de Gereformeerde Kerk die deze man en zijn nieuwe vrouw toelieten tot de Kerk en de gemeenschap der heiligen laten een man en een vrouw aan het avondmaal toe die “zich als ongelovigen en goddelozen doen kennen’” om het in de woorden van de Heidelbergse Catechismus vraag 82 uit te drukken. Deze kerkeraad heeft het verbond ontheiligt en de wraak van God over de hele gemeente gehaald. En het kerkverband wat zulk slecht gedrag van een kerklid en de plaatselijke kerkeraad tolereert is mede schuldig en stelt zich bloot aan het goddelijke oordeel. Een verschrikkelijk aspect van dit goddelijke oordeel is dat het aantal Bert Zandstra’s in de kerk zal toenemen en zich vermenigvuldigen (1 Cor. 5:6).
Bert Zandstra is een fictieve persoon. Hij representeert echte mannen en vrouwen, zoals zijn zaak echte zaken representeert, in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). Maar hij is denkbeeldig. De schrijver die ook uit zijn kerkgenootschap komt en die schrijft in het blad (De Reformatie) heeft hem bedacht, zodat hij op een levendige en concrete manier kon schrijven over de echte zaken die in zijn Kerk spelen. De drie artikelen in De Reformatie zijn verschenen in de rubriek “Kerkelijk Leven,” en Prof. Dr. M. te Velde pleitte daar voor wederopname van mensen als Bert Zandstra in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) op een manier die hierboven werd beschreven (zie: Reformatie 18 mei; 25 mei en 1 juli 1996).
We erkennen dat de redacteur van De Reformatie bezorgd is over te gemakkelijke toelating van Bert Zandstra. Hij is er bang voor dat Kerken hem accepteren zonder belijdenis van zonde en verzoening. Hij zegt goede en belangrijke dingen over de noodzaak voor dominees vandaag om scherp te preken tegen het kwaad van de echtscheiding. Hij roept de leden van zijn gemeente op om te bidden voor gemeenteleden wiens huwelijken in de moeite verkeren. Maar uiteindelijk nemen hij en zijn Kerken Bert Zandstra, hertrouwt en wel, terug op in de gemeente.
Dit is een trieste zaak.
Het is een trieste zaak, allereerst vanwege de aard van de zonde. Door zijn vrouw en kinderen te verlaten heeft de echtbreker zijn belofte voor God en zijn heilige gemeente bij het huwelijk gebroken, een belofte die hij tot drie maal toe bij de doop van zijn kinderen herhaald heeft. Door van zijn vrouw te scheidden kwetst hij haar niet alleen erg, maar hij is er waarschijnlijk ook de oorzaak van dat zij ook echtbreuk pleegt, en voor eeuwig veroordeeld zal worden, zoals Christus ons leert in Mattheus 5:32. Het is heel waarschijnlijk dat zij ook zal hertrouwen, “en zo wie de verlatene zal trouwen, die doet overspel.” Hij vertrapt de ordinantie van God die zo fundamenteel is voor de samenleving en voor de Kerk, ze symboliseert immers het verbond van God met zijn kinderen in Christus (Ez. 16; Efeze 5:22 en verder). Hij minacht metterdaad God en de naasten die hem het meest dicht bij staat namelijk zijn vrouw en kinderen haat hij.
Het is ten tweede een trieste zaak vanwege de verkeerde behandeling door de Kerk. Bert Zandstra mag vernieuwde toelating zoeken in een andere Kerk (hypothetisch: Boshuizen) dan de Kerk die hij verlaten heeft (hypothetisch: Hoogbergen). Dit is door de Kerk toegelaten, ondanks het feit dat hij slechts 100 kilometer van zijn oude kerk die hij verlaten heeft woont. Maar daar, in Hoogbergen, zijn de ouderlingen die zijn zaak goed kennen en die met hem gewerkt hebben toen hij in zonde viel. Daar is het lichaam van Christus wat hij beledigde en verliet. De autonomie van de Kerk en de kerkorde van Dort verbieden dat een kerk heerst over een andere kerk en eist dat de kerkverlater Zandstra zich weer begeeft naar de Kerk die hij verlaten heeft, wanneer hij hernieuwde toelating zoekt.
Het is een trieste zaak, ten derde, omdat het evangelie van genade en verzoening gecorrumpeerd wordt door Zandstra en door de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt). Berouw is niet slecht, onder druk, belijden van de zonde die je gedaan hebt, zelfs niet wanneer deze belijdenis van zonde publiek gemaakt wordt. En berouw is niet slechts een gevoel van verdriet, zelfs niet wanneer door dit gevoel een paar tranen worden geproduceerd.
Immers, zelfs br. Zandstra moet toch, voordat hij heerlijk in de armen van de zijn jonge vrouw in slaap valt, een kort moment denken aan de echte mevrouw Zandstra die alleen in haar bed ligt en huilt, en hij moet toch denken aan zijn drie kinderen die zonder vader moeten leven.
Berouw is hartelijk verdriet over eigen zonden tegen God en het je afkeren van en het nalaten van die zonden. De berouwvolle zondaar keert zich niet alleen van de zonde tot God om bij Hem vergeving te zoeken, maar ook om weg te vluchten van zijn zonden en om weer te gaan leven in overeenstemming met de wil van God.
Het berouw van een man die zegt: “het spijt me,” terwijl hij bewust en voortdurend verder leeft in die zonde is hypocriet. Het is walgelijk voor God. Het valt niet samen met Gods vergeving, wat de Kerk er ook van mag zeggen.
Laat Bert Zandstra werken voortbrengen die in overeenstemming zijn met zijn berouw. En die werken zijn niet dat hij trouw blijft leven met zijn nieuwe vrouw. Deze werken zijn dat hij niet langer leeft en voortdurende echtbreuk pleegt met de vrouw die voor God niet zijn wettige vrouw is. En de kerk moet dit niet wegpoetsen door te zeggen dat wanneer hij eenmaal hertrouwt is dat hij dan niet meer terug kan, “omdat de weg terug naar zijn eerste huwelijk nu is afgesneden.” Misschien is dit soms het geval. Maar de weg om te breken met zijn zondige overspelige huwelijk is niet afgesloten. De Kerk die trouw is aan het Woord van Jezus Christus zal tegen Bert Zandstra zeggen: “Heeft u echt berouw? Erkent u echt uw afschuwelijke zonde tegenover God, uw vrouw, uw kinderen, en uw nieuwe vrouw?” Dan leeft u vanaf nu niet langer met die nieuwe vrouw. Dat hoort bij het oprechte berouw, en dat bewijst de echtheid van het berouw.
Het Evangelie staat hier op het spel: de vrije genade van God in Jezus Christus die zonde vergeeft en de zondaar verzoent met God en met de kerk wordt verkregen in de weg van berouw. En berouw is zo’n verdriet over de zonde dat er gebroken wordt met de zonde. Daarom, de verlossing staat hier op het spel. Bert Zandstra gaat naar de hel, en zijn nieuwe vrouw ook. Maar nu gaat hij gerustgesteld naar de hel, denkende dat alles goed is met zijn ziel. En de Gereformeerde Kerk is daar mede verantwoordelijk voor.
Hoe oppervlakkig zijn berouw is komt tot uiting door zijn brief aan zijn echte vrouw en kinderen. De Kerk laat toe dat hij een brief schrijft aan zijn vrouw waarin hij zijn zonde tegen haar belijdt. Hij woont op 100 kilometer afstand en schrijft haar een brief! Je probeert je die brief voor te stellen:
Geachte mevrouw Zandstra,
Middels deze brief wil ik u laten weten dat het mij spijt dat ik tegen u gezondigd heb. Vergeeft u mij alstublieft. Vertel ook aan de kinderen dat het me erg spijt.
Met hoogachting,
Bert
Wanneer zo’n man spijt, echt spijt had door het werk van de Heilige Geest, zou hij van Boshuizen naar Hoogbergen kruipen op handen en knieën. Hij zou onder tranen, voor de ogen van zijn vrouw en kinderen, zijn zonden belijden. Hij zou zeggen dat hij nu tot het inzicht gekomen is dat het absoluut onmogelijk is om met een andere vrouw te leven, net zo onmogelijk als het voor Christus is om met een nieuwe Kerk te leven. Hij zou bij zijn vrouw pleiten om terug te mogen keren, wanneer zij dat mogelijk acht.
En wanneer de man een brief zou sturen aan zijn vrouw zou zij hem ongeopend in de prullenbak gooien.
Het is een triest geval, in de derde plaats, omdat het laat zien dat de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) zijn uitgehold en verwereldlijkt. Ze zijn verwereldlijkt, niet slechts op een incidenteel punt, maar op het fundamentele punt van het huwelijk. Het huwelijk is basaal voor de continuering van Gods verbond met zijn uitverkoren volk in de lijn van de generaties. Het huwelijk is het aardse symbool voor Gods verbond met zijn volk in Christus. De artikelen in De Reformatie maken duidelijk dat de aanleiding voor het toelaten van de Bert Zandstras en hun nieuwe vrouwen is dat er sprake is van een hoos aan echtscheidingen en hertrouwen in de Kerken. De Kerken zijn verwereldlijkt. Ze kunnen de druk van de goddeloze, overspelige en ongelovige wereld niet weerstaan. Het is niet zozeer dat slechte kerkleden scheiden en hertrouwen, maar de kwestie is meer dat de Kerk vrede sluit met de zonde. Ze laten toe dat Bert Zandstra een zijn nieuwe vrouw aan het Heilig Avondmaal mogen zitten. Een schande voor de Kerk. Een schande voor de heiligen. Oneer voor God en Zijn eniggeboren Zoon.
Wanneer dit gebeurd in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt), dan gebeurd dit in bijna alle Gereformeerde Kerken in Nederland.
Het gebeurt ook in de conservatieve Gereformeerde en Presbyteriaanse kerken in Amerika.
Het is, ten vijfde, een trieste zaak omdat het de bittere vruchten laat zien van de verkeerde opvattingen over het huwelijk die overal in de Gereformeerde kerken is doorgedrongen. De verkeerde opvatting dat het huwelijk een contract is wat door zonden en zondaars gebroken kan worden. Tot voor kort hebben betrouwbare Gereformeerde en Presbyteriaanse kerken het recht op hertrouwen alleen gegeven aan de onschuldige partij, van wie de echtgen(o)ot(e) overspel gepleegd heeft. De kerken hebben het hertrouwen van de schuldige partij geboden. Ze hadden de Bert Zandstras niet toegelaten tot hun gemeenschap.
Nu hebben de kerken ook het hertrouwen van de schuldige partij toegelaten. Het kerklidmaatschap is ook voor hen opengesteld. Mannen en vrouwen mogen scheiden om allerlei redenen en kunnen daarna toch als volwaardig lid worden toegelaten tot de gemeente. Dit is wat er in de meeste, zo niet alle, kerken die het conservatisme propageren gaande is. Velen in ons land schrijven dit niet publiekelijk. Ze zijn niet eerlijk, maar de redacteur van De Reformatie wel eerlijk is, hij schrijft publiekelijk dat ook de schuldige mag hertrouwen. Zo niet bij de meeste andere schrijvers: in hun publieke uitingen zeggen ze dat alleen de onschuldige mag hertrouwen, maar in hun Kerken staan ze ook de schuldige Bert Zandstra’s toe om te hertrouwen. Ook in dit land is dat een epidemie.
Dit is nu wat er van komt wanneer de kerken niet langer de levenslange, onverbrekelijke band van het huwelijk belijden.
Het trieste geval van Bert Zandstra.
