Rev. Angus Stewart
Kluczem do zrozumienia politycznych pretensji Kościoła rzymskiego jest jego rozumienie siebie jako jednego, świętego, katolickiego i apostolskiego Kościoła, na którego czele stoi papież, który jest nie tylko „następcą Piotra, księcia Apostołów” i „Najwyższy Papież Kościoła Powszechnego”, ale także „Namiestnik Chrystusa” i „Ojciec Święty”. Czy Trójjedyny Bóg nie jest absolutnym władcą wszechświata? Czyż Chrystus nie został obdarzony wszelką władzą w niebie i na ziemi (Mat. 28:18) jako Król królów i Pan panów (Obj. 19:16)? Dlatego papież jako najwyższy przedstawiciel Boga Wszechmogącego i Jezusa Chrystusa sprawuje tę boską władzę – „pełnię władzy papieskiej”. Stąd Leon XIII w swojej encyklice z 1894 r. pt. Zjednoczenie chrześcijaństwa (i odnosząc się do siebie, używając pontyfikalnego słowa „My” pisanego wielką literą) stwierdził: „My […] zajmujemy na tej ziemi miejsce Boga Wszechmogącego”.
Bulla papieska Eger Cui Levia (ok. 1246) stwierdza:
Ktokolwiek stara się uchylać od władzy Namiestnika Chrystusa, podważa w ten sposób autorytet samego Chrystusa. Król królów ustanowił nas na ziemi Swoim uniwersalnym przedstawicielem i nadał nam pełną władzę; dając księciu apostołów i nam władzę wiązania i rozwiązywania na ziemi nie tylko wszystkich ludzi, ale także wszystkiego … Władza doczesnego rządu nie może być sprawowana poza Kościołem, ponieważ nie ma władzy ukonstytuowanej przez Bóg poza nią … Brakuje im przenikliwości i umiejętności zbadania pochodzenia rzeczy, którzy wyobrażają sobie, że Stolica Apostolska otrzymała od Konstantyna suwerenność cesarstwa, podczas gdy uprzednio ją posiadała, jak wiadomo, z natury i potencjalnie. Nasz Pan Jezus Chrystus, Syn Boży, prawdziwy człowiek i prawdziwy Bóg … ustanowił na korzyść Stolicy Świętej monarchię nie tylko pontyfikalną, ale i królewską; powierzył błogosławionemu Piotrowi i jego następcom wodze imperium, zarówno ziemskie, jak i niebieskie, na co wskazuje mnogość kluczy. Namiestnik Chrystusa [tj. papież] otrzymał władzę sprawowania swojej jurysdykcji przez jedno nad ziemią w sprawach doczesnych, przez drugie w niebie w sprawach duchowych.1
XVI-wieczny Sobór Trydencki ogłosił doczesną władzę papieża, być może nawet z większą dobitnością:
Papież […] nie odpowiada przed żadnym ziemskim trybunałem ani władzą. On jest sędzią wszystkich, nie może być sądzony przez nikogo ani przez królów, ani przez kapłanów, ani przez lud. Jest wolny od wszelkich praw i nie może ponieść żadnego wyroku ani kary za żadne przestępstwo… Jest wszystkim we wszystkim i przede wszystkim, tak że Bóg i Papież, Namiestnik Boży, są jednym… Ma całą władzę na ziemi, w czyśćcu, niebie i piekle, aby wiązać, rozwiązywać, rozkazywać, zezwalać, udzielać, czynić i cofać. Dlatego oświadcza się, że każde ludzkie stworzenie musi być poddane Biskupowi Rzymu dla konieczności zbawienia. Wszelka doczesna władza należy do niego; panowanie, jurysdykcja i rządy nad całą ziemią należą do niego na mocy boskiego prawa.2
Dekrety dogmatyczne Soboru Watykańskiego I (1870) stwierdzały, że „wszyscy wierni muszą wierzyć, że Święta Stolica Apostolska i Biskup Rzymu posiadają prymat nad całym światem”.3
Jak to ujął F. V. N. Painter: „Kościół rzymski realizuje obecnie nad swoim przeznaczeniem. Celem papiestwa jest zapewnienie sobie powszechnej supremacji.”4
Bonifacy VIII (1294-1303)
Unam Sanctam [Jeden Święty] Bonifacego VIII (1302) jest prawdopodobnie najsłynniejszym stwierdzeniem absolutyzmu papieskiego. Bonifacy twierdzi, że jedynie widzialny instytut kościoła rzymskiego posiada „jednego Pana, jedną wiarę, jeden chrzest”, ponieważ jest to kościół zbudowany na Piotrze (odwołując się do egoistycznej interpretacji Rzymu fragmentu ewangelii Mateusza 16:18-19).5 Rzym jest „tą bezszwową koszulą Pana, która nie została rozdarta” i „jedyną Arką Noego, która jest zapowiedzią jednego Kościoła”. Tak jak jest „jedna owczarnia”, tak jest „jeden pasterz”, papież (Jana 10:10). Bulla papieska podsumowuje: „Oświadczamy, mówimy, określamy i ogłaszamy, że całkowicie konieczna do zbawienia każdej istoty ludzkiej jest podległość rzymskiemu papieżowi”. Bonifacy unieważnia całą Cerkiew prawosławną (zwaną tu „Grekami”), gdyż nie podporządkowała się ona jego urzędowi, a co za tym idzie, [unieważnia] wszystkich protestantów.
Opierając się na tych wzniosłych stwierdzeniach kościelnych i zwracając się do spraw wyraźnie politycznych i cywilnych, Unam Sanctam przypisuje papieżowi Jeremiasza 1:9: „A do Kościoła i władzy Kościoła stosuje się proroctwo Jeremiasza 1:9: Zobacz, ustanowiłem cię dzisiaj nad narodami i królestwami, abyś wyrywał i burzył, abyś niszczył i obalał, abyś budował i sadził”. Jeśli Rzym i władza cywilna różnią się, papież osądza państwo, ale państwo nie może osądzać papieża. W tym miejscu Bonifacy odnosi do papieża fragment z 1 Koryntian 2:15: „Ten, kto jest duchowy, osądza wszystko, lecz sam nie jest przez nikogo sądzony”. On także cytuje Rzymian 13:1, nie na poparcie władz cywilnych, ale politycznego panowania Rzymu: „Kto więc przeciwstawia się tej mocy ustanowionej przez Boga, sprzeciwia się zarządzeniu Bożemu”. Oburzające przekręcanie Pisma Świętego, zdumiewające roszczenia i wyniosła próżność papieża po prostu zapierają dech w piersiach!
Bonifacy wprowadza kolejny element egzegezy motywowanej politycznie: teorię dwóch mieczy:
… w tym Kościele i w jego władzy są dwa miecze… miecz duchowy i miecz doczesny. Gdy bowiem Apostoł powiedział: Oto tu – to jest w Kościele – są dwa miecze, Pan nie odpowiedział apostołom, że za dużo, ale że wystarczy [Łk 22,38]. Bo z pewnością ten, kto zaprzecza, że doczesny miecz jest w mocy Piotra, źle słucha słów Pana: „Schowaj miecz do pochwy” – Ew. Mateusza 26:52. Zatem oba są w mocy Kościoła, mianowicie miecz duchowy i miecz doczesny – ten drugi ma być używany dla Kościoła, pierwszy przez Kościół; pierwszy z ręki kapłana, drugi z ręki książąt i królów, lecz na skinienie i z instancji kapłana. Jeden miecz musi z konieczności podlegać drugiemu, a władza doczesna władzy duchowej.
Potrójna tiara
Bonifacy VIII odegrał także rolę w rozwoju papieskiej tiary. W połowie średniowiecza papieże nosili koronę, która symbolizowała ich doczesną władzę nad Państwem Kościelnym (754-1870) w środkowych Włoszech. Bonifacy VIII dodał drugą koronę, aby pokazać, że jego władza przewyższa jakąkolwiek władzę doczesną. Niedługo potem dodano trzecią koronę jako znak władzy papieża nad wszystkimi monarchami świeckimi. Podczas koronacji papieża nałożono mu na głowę trzy korony z następującymi słowami, symbolizującymi jego potrójną władzę: „Przyjmij tiarę ozdobioną trzema koronami i wiedz, że jesteś Ojcem książąt i królów, Władcą świata, Namiestnikiem naszego Zbawiciela Jezusa Chrystusa na ziemi”.
Albert Lévitt stwierdza,
„Potrójna tiara”, którą koronuje się papieża podczas koronacji, ma nie tylko znaczenie symboliczne, ale także praktyczne znaczenie polityczne. Reprezentuje potrójną naturę papieża. Jest on (1) najwyższym pontyfikiem [biskupem, papieżem] Kościoła rzymskokatolickiego; oraz (2) jest on doczesnym władcą, wolnym i niezależnym od każdego innego doczesnego, świeckiego władcy na ziemi; oraz (3) jest on najwyższym doczesnym władcą, który na mocy boskiego rozkazu panuje nad wszystkimi innymi doczesnymi władcami, państwami i narodami. W ten sposób wszystkie władze duchowe i wszystkie władze doczesne skupiają się w jednej osobie, absolutnym monarsze całego świata, Wikariuszu Chrystusa, Biskupie Rzymu, suwerenie Państwa Watykańskiego.6
Inni twierdzą, że potrójna tiara oznacza władzę papieża jako „Powszechnego Pasterza” (na górze), „Powszechną Jurysdykcję Kościelną” (w środku) i „Władzę Doczesną” (na dole) lub jego suwerenność nad światem niebieskim, ludzkim i ziemskim albo jego panowanie nad Kościołem walczącym na ziemi, Kościołem cierpiącym w czyśćcu i Kościołem triumfującym w niebie. Jednak ostatnio sugeruje się, że trzy korony symbolizują papieża jako nauczyciela, prawodawcę i sędziego bądź jako kapłana, proroka i króla.
Pod koniec Soboru Watykańskiego II (1962-1965) i zgodnie z jego bardziej liberalnym i modernizacyjnym duchem, papież Paweł VI (1963-1978) zszedł po stopniach tronu papieskiego w Bazylice św. Piotra i położył tiarę na ołtarzu. Jego następcy, Jan Paweł I (papież wrześniowy) i Jan Paweł II (1978-2005) zostali zainaugurowani bez ceremonii koronacyjnej, przy czym ten ostatni oświadczył: „To nie czas na powrót do ceremonii i obiektu [tj. potrójnej tiary] uważanego, niesłusznie, za symbol doczesnej władzy papieży”. Papież Benedykt XVI (2005-2013) usunął nawet tiarę ze swojego herbu, zastępując ją mitrą. Jednak symbolika tiary jest nadal używana w herbie Stolicy Apostolskiej i, podobnie jak w innych królestwach tego świata, Rzym zachowuje koronę papieską jako symbol władzy papieża.
Aggiornamento [Uaktualnienie]
To stosunkowo niedawne odejście od ceremonii koronacji papieskiej jest jednym z najbardziej widocznych przykładów aggiornamento, włoskiego słowa oznaczającego „aktualizację”. W dzisiejszym współczesnym, demokratycznym, liberalnym i świeckim świecie papiestwo stoi przed wielkimi wyzwaniami. Jest powszechnie uważana za przestarzałą, tradycjonalistyczną, zdominowaną przez mężczyzn, monarchiczną instytucję religijną. Podczas gdy w XIX wieku Rzym publicznie i głośno sprzeciwiał się „postępowym” ideom, takim jak kapitalizm; demokracja; rozdział Kościoła od państwa; wolność religii, kultu, słowa i prasy; wyższa krytyka tekstu Biblii; ekumenizm; i zbawienie nieewangelizowanych pogan; itp. – najsłynniej w Syllabusie błędów Piusa IX (1864) – teraz albo stłumił swoją krytykę, albo wykonał woltę. Tradycyjne papieskie teokratyczne roszczenia do powszechnej suwerenności politycznej są szczególnie obraźliwe dla humanistycznego ducha epoki, a rzymska hierarchia uważa je za przynoszące efekt przeciwny do zamierzonego, więc albo je odrzuca, albo bagatelizuje.
Naciski zewnętrzne doprowadziły także do wewnętrznych podziałów w obrębie katolicyzmu. Wraz z wielowiekowymi podziałami między różnymi zakonami monastycznymi (benedyktynami, franciszkanami, dominikanami, jezuitami itp.), a nawet znacznie poważniejszymi, pojawili się teologowie liberalni (zwłaszcza w Ameryce Północnej i Europie), tacy jak Hans Kung, oraz teologowie wyzwolenia (zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej), tacy jak Leonardo Boff.7 Tacy ludzie i takie teologie zyskały znaczną liczbę zwolenników. Międzynarodowy ruch rzymskokatolicki „We are Church” [„Jesteśmy Kościołem”] (założony w 1996 r.) opowiada się za postępowymi ideami, takimi jak skuteczna dyscyplina księży pedofilów, żonatych księży, żeńskich księży, większe zaangażowanie laikatu, większa wolność teologiczna itp. Humanistyczni, zachodni katolicy chcą rzymskokatolickiego katolicyzmu z mniejszą władzą klerykalną i mniejszą liczbą absolutów. Konferencje Biskupów narzekają na centralizację władzy w Rzymie. Wielu duchownych z trzeciego świata jest oburzonych rzymską teologią i ideologią w zachodnim stylu i pragnie większej otwartości na synkretyzm. Malachi Martin (1921-1999), rzymskokatolicki ksiądz i były jezuita, na swój własny żywy i dramatyczny sposób napisał o „super mocy”, czyli „anty-Kościele” w hierarchii działającej na rzecz obalenia tradycyjnego romanizmu.8
Kościół rzymskokatolicki w XXI wieku jest „szerokim” kościołem, z „wiernymi” wahającymi się obecnie od zagorzałych zwolenników szesnastowiecznego kontrreformacyjnego Soboru Trydenckiego (z kilkoma nawet obstającymi przy geocentrycznym wszechświecie!) aż po zachodnich humanistów, którzy wciąż uważają się za „dobrych” rzymskich katolików, pomimo lekceważenia wszystkich nauk Kościoła, które uważają za niewygodne. Bardzo trudno powiedzieć, jak silne są te różne frakcje w obrębie rzymskiego katolicyzmu i wymagałaby wielkiej dalekowzroczności, żeby ocenić, w jaki sposób Rzym będzie nadal dostosowywał się do ducha epoki. Jednak lekkomyślnym byłby ten analityk, który pisałby o nadciągającym niechybnym upadku Rzymu lub o kresie jego politycznych wpływów i pragnień.
Aby uzyskać więcej informacji w języku polskim, kliknij tutaj.
__________________________________________
