Sedno kontrowersji
Sobór w Efezie był radą chrześcijańskich biskupów zwołaną w Efezie (niedaleko dzisiejszego Selçuk w Turcji) w 431 roku przez cesarza rzymskiego Teodozjusza II. Byl to trzeci sobór ekumeniczny, dążący do osiągnięcia konsensusu w Kościele poprzez zgromadzenie reprezentujące całe chrześcijaństwo. Sobór potwierdził oryginalne Wyznanie Nicejskie potępił nauki Nestoriusza, Pelagiusza, Celestiusza i Charisiusza.
Ostatnią sprawą poruszoną przez sobór w Efezie była kwestia autorytetu biskupów. Odrzucony został precedens złamania autonomii prowincji, gdzie prawo do ustanawiania biskupów posiadali inni biskupi mieszkający w tejże porwincji. Stąd kanon 8 Synodu w Efezie potępia instytucję papiestwa jako uzurpującą sobie wyłączność do ustanawiania biskupów na całym świecie.
“Bohaterowie” Synodu
Nestoriusz – był patriarchą Konstantynopola, który uważał, że Marię można nazwać Christotokos, „rodząca Chrystusa”, ale nie Theotokos, „rodząca Boga” podważając tym samym unię hipostatyczną dwóch natur, prawdziwie Boskiej i prawdziwie ludzkiej w Chrystusie. To wskazywało na jego preferencje dla koncepcji luźnego prozoptycznego (gr. πρόσωπον prosopon – twarz, powierzchowność) zjednoczenia dwóch natur (boskiej i ludzkiej) Chrystusa To doprowadziło go do konfliktu z Cyrylem Aleksandryjskim i innymi wybitnymi duchownymi tamtych czasów, którzy oskarżyli go o herezję. Nestoriusz próbował się bronić na soborze w Efezie w 431 r., ale zamiast tego został formalnie skazany za herezję przez większość biskupów, a następnie został usunięty ze swojego urzędu.
Pelagiusz (354 – 418) – był pochodzacym z Brytani teologiem, który wierzył, że Bóg dał moc wolnej woli wszystkim ludziom, w taki sposób, aby nikt nie był zmuszany do grzechu. Propagowany przez Celestiusza pelagianizm nauczał, że ludzka natura nie została dotknięta przez upadek Adama, ale że wszyscy ludzie mają nadal swobodę wyboru dobra lub zła, aby słuchać Boga lub być mu nieposłusznym. Ludzie nie są winni z natury, ale stają się winni tylko wtedy, gdy zdecydują się zrobić to, co jest złe; zaś porażka Adama nie skorumpowała jego potomstwa, po prostu dała im zły przykład, który mogą wybrać do naśladowania lub nie.
Celestiusz – był głównym wyznawcą Pelagiusza i doktryny pelagianizmu, która przeciwstawiała się Augustynowi z Hippony i jego doktrynie w grzechu pierworodnym, a na Synodzie w Efezie została uznana za herezję.
Charisiusz – prezbiter i ekonom kościoła filadelfijskiego, który stawił się na szóstej sesji soboru w Efezie 22 lipca 431 roku i przedstawił zgromadzonym oskarżenie przeciwko dwóm prezbiterom Antoniuszowi i Jaeobusowi. Odwiedził Lidię z listami pochwalnymi od Anastazjusza i Tocjusza, prezbiterów stronnictwa Nestoriusza, i – nakłonił Lidyjczyków do podpisania wyznania wiary, którego autorem był Teodor z Mopsuestii, ekskomunikując się sam ponieważ odmówił jego przyjęcia. Charizjusz przedstawił soborze wyznanie wiary wraz z listą tych, którzy je podpisali, oraz ich anatemami za ich dawne błędy. Wyznał też swoją własną wiarę, w doskonałej harmonii z wiarą nicejską. Sobór potępił wyznanie wiary Teodora z Mopsuestii, jako pełne nestoriańskiej bezbożności, ostrożnie powstrzymując się jednak od wymienienia Teodora jako jego autora.[4]
Kanony Synodu
Wkrótce po ekskomunice Celsestiusza, ucznia Pelagiusza, wiadomość o tym, co zrobił synod w Kartaginie, dotarła do Betlejem, gdzie przebywał Pelagiusz…. Ponieważ było powszechnie wiadomo, że Celestiusz był uczniem Pelagiusza, rónież poglądy Pelagiusza zostały zaatakowane. Ale w 415 r. sobór Jerozolimski pod przewodnictwem Jana, biskupa jerozolimskiego, całkowicie uniewinnił Pelagiusza. Powody uzasadnienia poglądów Pelagiusza dają nam wgląd w ówczesny stan kościoła.
Po pierwsze, Wschód mocno popierał doktrynę wolności woli. Pelagiusz dał jasno do zrozumienia, że obrona tej doktryny była wszystkim, co go naprawdę interesowało.
Po drugie, Pelagiusz nie był szczery w wyjaśnianiu swoich poglądów, które przedstawił na soborze. Jak to jest tak charakterystyczne dla heretyków na całym świecie, używał dwuznacznej terminologii, starał się przedstawić swoje poglądy w najlepszym możliwym świetle i w zgodzie z przyjętymi doktrynami Kościoła, oraz nigdy otwarcie nie określił swojego własnego stanowiska.
Po trzecie, wrogość między Wschodem a Zachodem już dzieliła Kościół. Wschód przyjął taką postawę:
„Co nas obchodzi, co zdecyduje Zachód? Jesteśmy zdeterminowani, aby pokazać naszą niezależność i nie zamierzamy pozwolić Zachodowi wodzić nas za nos’…”[1]
Pelagiusz uniknął potępienia tylko drogą najbardziej pomysłowej nieszczerości i tylko kosztem zarówno wyparcia się Celestiusza i jego nauk, którego był prawdziwym ojcem, jak i przekonania synodu aby wierzłć, że rzuca anatemę na te same doktryny, które sam głosił.
Naprawdę nie ma możliwości wątpić, jak zobaczy każdy, kto czyta obrady synodu, że Pelagiusz uzyskał tutaj uniewinnienie albo przez „kłamliwe potępienie, albo przez podstępną interpretację” jego własnych nauk; a Augustyn ma pełne prawo twierdzić, że „herezja nie została uniewinniona, ale człowiek, który zaprzeczył herezji” i który sam zostałby wyklęty, gdyby nie wyklął herezji”[2]
Pelagiusz spotkał się z większą przychylnością na Wschodzie, głównie w wyniku dominacji poglądów Orygenesa, które pod pewnymi względami były podobne do jego własnych; i na soborze zwołanym w celu zbadania jego doktryn w Diospolis, czyli Liddzie, w Palestynie, został uniewinniony od zarzutu herezji, chociaż istnieją powody, by sądzić, że skutek ten został spowodowany głównie przez ukrywanie i wyjaśnianie swoich opinii oraz przez wyrzeczenie się i obłożenie klątwą niektórych stwierdzeń, które zostały złożone przez Celestiusza i co do których istnieją solidne podstawy, by sądzić, że sam Pelagiusz naprawdę się z tym zgodził, chociaż w tamtym czasie nie było żadnych dowodów, które by mu przedstawić.[3]
Kanon 1
Jeśli jakikolwiek metropolita prowincji, porzucając święty i ekumeniczny synod, przyłączył się do zgromadzenia apostatów lub dołączy do niego w przyszłości; lub, jeśli przyjął lub przyjmie w przyszłości doktryny Celestiusza, nie ma żadnej władzy, aby w jakikolwiek sposób sprzeciwiać się biskupom prowincji, ponieważ jest już wykluczony z wszelkiej komunii kościelnej i niezdolny do pełnienia swoją posługi.
A on sam będzie poddany we wszystkim tym właśnie biskupom prowincji i sąsiednim prawowiernym metropolitom i zostanie zdegradowany ze swojego biskupiego stopnia.
Kanon 2
Jeśli jacyś biskupi prowincjalni nie byli obecni na świętym Synodzie, a przyłączyli się lub próbowali przyłączyć się do apostazji; lub jeśli po podpisaniu zeznania Nestoriusza wrócili do zgromadzenia odstępców;
Ci ludzie, zgodnie z dekretem świętego Synodu, mają być usunięci z kapłaństwa i zdegradowani ze swojego stopnia.
Kanon 3
Jeśli któryś z duchownych miejskich lub wiejskich został powstrzymany przez Nestoriusza lub jego zwolenników od sprawowania kapłaństwa z powodu ich ortodoksji, uznaliśmy za słuszne, aby przywrócono im właściwą rangę.
I ogólnie zabraniamy wszystkim duchownym, którzy należą do Synodu Ortodoksyjnego i Ekumenicznego, w jakikolwiek sposób podporządkowywać się biskupom, którzy już odstąpili lub odstąpią w przyszłości.
Kanon 4
Jeśli któryś z duchownych odejdzie i publicznie lub prywatnie ośmieli się podtrzymywać naukę Nestoriusza lub Celestiusza, święty Sobór postanawia, że i oni powinni zostać usunięci.
Kanon 5
Jeśli ktoś został skazany za złe praktyki przez święty Synod lub przez własnych biskupów; i jeśli Nestoriusz (lub jego zwolennicy) z typowym dla niego brakiem rozróżnienia usiłował lub będzie próbował w przyszłości niekanonicznie przywrócić takie osoby do komunii i do ich dawnej rangi, oświadczyliśmy, że nie odniosą z tego korzyści, ale mimo to pozostać zdetronizowanymi.
Kanon 6
Podobnie, jeśli ktoś w jakikolwiek sposób próbowałby uchylić święcenia wydane w każdym przypadku przez święty Sobór w Efezie, święty Sobór postanawia, że jeśli są biskupami lub duchownymi, całkowicie zrzekną się swojego urzędu; a jeśli sąświeccy, że będą ekskomunikowani.
Kanon 7
Po odczytaniu tych rzeczy święty Sobór orzekł, że jest niezgodne z prawem, aby ktokolwiek przedstawiał, pisał lub układał inną wiarę, która mogłaby konkurować z tą ustanowioną przez świętych Ojców zgromadzonych z Duchem Świętym w Nicei.
Ale ci, którzy odważą się ułożyć inną wiarę lub ją przedstawić lub zaproponować osobom pragnącym nawrócić się do poznania prawdy, czy to z pogaństwa, czy z judaizmu, czy z jakiejkolwiek innej herezji, zostaną usunięci, jeśli są biskupami lub duchownymi: biskupi z episkopatu i duchowni z kleru; a jeśli są świeckimi, zostaną wyklęci.
I w podobny sposób, jeśli ktoś, czy to biskup, duchowny, czy świecki, okaże się, że wyznaje lub naucza doktryny zawarte w Ekspozycji wprowadzonej przez Prezbitera Charisiusa, dotyczącej Wcielenia Jednorodzonego Syna Bożego lub obrzydliwości i świeckie doktryny Nestoriusza, które są podporządkowane, zostaną poddane wyrokowi tego świętego i ekumenicznego Soboru.
Tak więc, jeśli to będzie biskup, zostanie usunięty ze swojego biskupstwa i zdegradowany; jeśli jest to duchowny, zostanie on również usunięty z kleru; a jeśli jest to laik, zostanie wyklęty, jak powiedziano wcześniej.
Kanon 8
Wyrok tego samego Świętego Synodu, ogłoszony na prośbę biskupów Cypru:
Nasz brat biskup Rheginus, umiłowany przez Boga, i jego współumiłowani przez Boga biskupi Zenon i Ewagriusz z Prowincji Cypryjskiej zgłosili nam nowość, która została wprowadzona wbrew konstytucjom kościelnym i Kanonom Świętych Apostołów i która dotyka wolności wszystkich.
Dlatego, ponieważ krzywdy dotykające wszystkich wymagają większej uwagi, ponieważ powodują większe szkody, a zwłaszcza gdy są wykroczeniami od starożytnego zwyczaju; i ponieważ ci znakomici ludzie, którzy złożyli petycję na Synodzie, powiedzieli nam na piśmie i ustnie, że biskup Antiochii w ten sposób udzielił święceń na Cyprze;
Dlatego zwierzchnicy świętych kościołów na Cyprze będą korzystać bez sporów i szkód, zgodnie z kanonami błogosławionych Ojców i starożytnym zwyczajem, z prawa do udzielania sobie święceń swoich znakomitych biskupów.
Ta sama zasada będzie przestrzegana wszędzie w innych diecezjach i prowincjach, aby żaden z umiłowanych przez Boga Biskupów nie objął władzy nad żadną prowincją, która od początku nie była pod jego własną ręką lub pod ręką jego poprzedników.
Ale jeśli ktoś przemocą zajął i podporządkował [prowincję], powinien ją oddać; aby nie przekraczano kanonów Ojców;
Albo jest to próżność światowego honoru wnoszona pod pretekstem świętego urzędu; albo tracimy, nie wiedząc o tym, krok po kroku, wolność, którą Nasz Pan Jezus Chrystus, Wybawiciel wszystkich ludzi, dał nam przez swoją własną Krew.
Dlatego ten święty i ekumeniczny Sobór postanowił, że w każdej prowincji prawa, które dotychczas jej należały od początku, mają być jej zachowane, zgodnie ze starym, panującym zwyczajem, niezmienione i nienaruszone: każdy metropolita, który ma pozwolenie na podjęcie dla własnego bezpieczeństwa kopię tych aktów.
A jeśli ktoś przedstawi regułę sprzeczną z tym, co tutaj postanowiono, ten święty i ekumeniczny Sobór jednogłośnie postanawia, że nie będzie ona obowiązywać.
Podsumowanie
Największe znaczenie dla współczesnego czytelnika jest to, że Pelagiusz i jego kolega heretyk Celestiusz zostali potępieni przez Ekumeniczny Sobór w Efezie za ich herezję wolnej woli wyznawaną współcześnie przez wszystkich rzymskich katolików, prawosławnych oraz tzw. ewangelików. W tej kwestii nie może być żadnych wątpliwości. Co więcej, Siódmy Sobór, ratyfikując Kanony Trullo, otrzymał Kanony Kodeksu Afrykańskiego, w tym kanony kartagińskich soborowych potępień herezji pelagijskiej.
Każdy wyznawca wolnej woli jest zatem potępionym przez historyczny sobór heretykiem, którego należy unikać zgodnie z Bożym nakazem. Tak samo unikać należy wszystkich denominacji czy też niezrzeszonych wspólnot akceptujących wolną wolę w wyznaniu wiary uznając je za heretyckie kościoły.
Aby uzyskać więcej informacji w języku polskim, kliknij tutaj.
Przypisy
