Prof. Herman Hanko
“Mara nyingi tunaambiwa kwa usahihi kwamba Mungu hatazikumbuka dhambi zetu na amewaondoa kwetu kwenda umbali usio na kipimo (mbali kama mashariki ilivyo mbali na magharibi) na kuwazika katika bahari ya ndani kabisa. Basi ni namna gani dhambi hizo zitafunuliwa wazi siku ya hukumu, ambapo kila mwamini atalipwa kulingana na matendo yake? Je, dhambi zetu hazipaswi kuletwa tena kwani zote zimetajwa na kazi zetu zinahukumiwa tu? Kwa sababu hakika ubora wa kazi utakuwa kudhihirisha dhambi asili ndani yao?”
Nimetoa jibu langu kwa swali la msomaji kichwa, “Theodiki.” Ni neno karibu haijulikani siku zetu ,ingawa ni nadra sana, likiwahi kusikika katika makanisa yoyote au kupatikana katika vitabu vyovyote vya Kiteolojia na maandiko. Inahuzunisha sana. Ni neno muhimu la kiteolojia ambalo linastahili kujulikana na mtu yeyote anayedai kuwa Wakalvini au mwamini katika imani iliyobadilishwa. Hata hivyo, hali hii haifanyiki katika misamiati ya kiteolojia ya kanisa hilo, kutokana na ukweli kuwa theolojia hii leo hii imelenga mwanadamu chini na haina tena msingi upande wa Mungu. Neno “theodiki” laelekeza mawazo yetu na maoni yetu kwa Mungu, si kwa mwanadamu.
Neno linamaanisha, kwa kweli,”kuhesabiwa haki kwa Mungu” kihalisi. Inahusu uamuzi wa mwisho waakati wa mwisho wa ulimwengu huu wa sasa unakuja nakurudi kwa Kristo akirudi. Nadharia ni neno lingine la kutetewa/burai Kwa Mungu katika siku ya hukumu wakati watu wote wanafika mbele ya kiti cha hukumu cha Kristo. Haizingatii siku ya hukumu ya namna hiyo bali kinakazia kusudi ambalo watu wote wanapaswa kuhukumiwa.
Baada ya yote, kuna siku nyingi za hukumu na njia nyingi ambazo Mungu huwahukumu wanadamu. Mungu anahukumu kila tendo la kila mtu katika kila dakika ya maisha haya. Maandiko yanaita hukumu hii ya Mungu “dhamiri.” Mungu hutoa ushahidi katika dhamiri ya kila mtu iwe anakubali yale ambayo mtu anafanya au ikiwa hakubali nayo. Mungu anamhukumu mtu huyo sio tu, lakini anamjulisha mtu huyo kuhusu hukumu yake.
Kila mtu anahukumiwa wakati wa kifo chake, kwa maana wakati wa kifo huenda mbinguni au kuzimu mara moja, baada ya kufa. Hilo pia ni utekelezaji wa hukumu ya Mungu.
Lakini kuna jambo moja-muhimu ambalo halijatendeka bado. Kuhesabiwa haki kwa Mungu katika kazi zake zote, ambayo ni, ya Nadharia. Katika enzi zote, watu huzungusha nadharia zao mbaya juu ya Mungu ili kukataa hukumu Yake. Chini ya hayo,tatizo ni kwamba hawataki Mungu awe na utukufu wote— ndio, Utukufu wote. Kwa hivyo wanalia juu ya ukweli kwamba utabiri wa mwisho wa dunia hauwezi kuwa wa kweli na kwamba humfanya Mungu kuwa asiye na haki. Hii ni kweli hasa kwa kukemea. “Inawezaje kuwa kweli,” wanasema, “kwamba Mungu mwenye rehema huwatupa wenye dhambi kuzimu? Kwa kweli, inawezaje kuwa na kuzimu na mateso yake ya milele, ikiwa Mungu anawapenda wanadamu wote. Je! Mungu anawezaje kupuuza matendo yote mema ambayo waovu hufanya na kupeleka mtu kuzimu kwa kutoa Mamilioni kwa taasisi za hisani? Je! Mtu anawezaje kusema kuwa mwenye dhambi anaenda kuzimu wakati hajawahi kupata nafasi ya kumkubali Kristo?” Mtu angefikiri wao ni wenye rehema na haki zaidi ya Mungu Mwenyewe!
Ni Kelele ile ile ambayo Paulo tayari alijua kama pingamizi la utabiri wa uhuru: “Basi, utaniambia: Kwa nini bado hajapata kosa?” Kwa maana ni nani aliyepinga mapenzi yake” (Warum. 9:19)? Jibu la swali hili, kwa kweli, angalau katika mahalipa kwanza: “Hapana lakin,Ee mwanadamu,wewe ni nani hata umjibuye Mungu?” Je! Kilichoumbwa kimwambie yule aliyekiumba,Mbona umeniumba namna hii?” (20).
Kimsingi ni jibu lile lile ambalo Yehova alimpa Ayubu alipotafuta jibu kutoka kwa Mungu kwa ajili ya mateso yake makali: “Unafikiri wewe ni nani, Ayubu? Je, unafikiri kwamba ni lazima nihalalishe kile ninachofanya? Je, wewe, chini ya tundu la vumbi, una biashara yoyote wakati wote kunialika kizimbani kuelezea kile ninachokifanya ili kujihesabisha haki?” Wakati Ayubu aliposikia hivyo, alilia, “Ni nani huyu afichaye mashauri bila maarifa? Kwa maana, nimesema maneno nisiyoyafahamu, mambo ya ajabu mno kwangu, nisiyoyajua …. Nimekusikia wewekwa kusikia kwa masikio; lakini sasa jicho langu linakuona. Kwa sababu hiyo najichukia nafsi yangu, na kutubu katika mavumbi na majivu” (Ayubu 42:3, 5-6).
Je, wanaume wanaanguka kifudifudi kando ya Ayubu na kurudia maneno yake ambayo yanatokeza kilio cha uchungu kutoka mioyoni mwao? La, hapana. Afadhali wajiunge mikono na WaArmini waliohukumiwa na Sinodi ya Dordt. Waarminia wanadai kwamba mafundisho ya mamlaka kuu ya Mungu katika uchaguzi na kukemea yanamfanya yeye kuwa “mwanzilishi wa dhambi, asiye haki, udhalimu,mnafiki … kwamba huwafanya watu kuwa salama kimwili, kwa vile wao wameshawishika na hilo kwamba hakuna chochote kinachoweza kuzuia wokovuwa wateule, waache waishi wanavyopenda; na kwa hiyo, waweze kuzitenda salama kila aina ya uhalifu wa hali ya juu sana; na kwamba, kama waliokataliwa wanapaswa kuwepo kwa hakika wao wanafanya kazi zote za watakatifu, utiifu wao hauchangii hata kidogo kupata wokovu wao …. kwamba watoto wengi wa waaminifu wametatuka, wasio na hatia, kutoka matiti ya mama zao na kwa udhalimu kuingizwa jehanamu.”
Ingawa mashtaka hayo makali dhidi ya ukweli yalifanywa miaka mia nne iliyopita na ingawa baba zetu wa Marekebisho, katika ile “Hitimisho” kwa Kanuni wa Dordrecht, “sio tu kwamba hawatambui, bali hata kuwachukia kwa nafsi [yao] yote,” watu na wanatheolojia wanasema mambo yaleyale dhidi ya ukweli leo. John Wesley, mwasi wa darasa la kwanza, alitoa mashtaka yaleyale yenye kulenga shabaha, hata hivyo, leo anasifiwa na wanaodhaniwa kuwa wanatheolojia kama mfano wa Mkristo!
Je, kuna mtu yeyote anayefikiri kwamba Mungu wa mbinguni wa milele ambayeanasikiliza idhara yote dhidi yake atawaacha wapite?Mungu ni Mungu Mwenye wivu. Yeye atajihesabia haki na ataonyesha ulimwenguwote kuwa yeye ni mwema na mwadilifu, na kwamba watu wote ni waongo. Hata Shetani na jeshilake nyeusi la mapepo watatakiwa kuzama katika hofu wakati wanaposimama mbele ya kiti cha hukumu cha Kristo na kusikia Mungu mkuu kwa madhumuni ya kuhalalisha yote amefanya katika historia. Mapepo, wanatheolojia rodi, wale-wanaoitwa wachungaji wa kondoo, wale wanaopendwa na kutukuzwa na wasiomcha Mungu, wote bila ubaguzi, watapiga magoti na “kukiri ya kuwa Yesu Kristo ni Bwana, kwa utukufu wa Mungu Baba” (Flp. 2:10-11).
Wale wanaopingana na ukweli wa Mungu mwenye enzi kuu waitafakari haya: Ninini utamwambia Kristo aliyeinuliwa wakati Yeye ataponguruma kutoka katika kiti chake cheupe cha enzi, “Kwa nini hukuitegemeza ukweli Wangu?”
Aliye Juu Zaidi atatangaza hadharani, mbele ya ulimwengu wote, kuhalalisha yote aliyefanya kama Mungu mkuu. Jinsi Mungu anavyojihesabia haki Mwenyewe katika nadharia ni jibu la swali lililoulizwa na msomaji. Tutarudi huko wakati mwingine, kwa mapenzi wa Bwana.
